Ở Việt Nam, nông nghiệp là ngành chủ yếu và người nông dân vẫn dành diện tích lớn cho việc trồng lúa. Đây là loại lương thực thực phẩm cần thiết cho cuộc sống của con người, cho năng suất lớn.
Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố thời tiết thì sâu bệnh đã ảnh hưởng khá lớn đến năng suất cây trồng. Đặc biệt là bệnh do côn trùng như nhện gié gây hại rất lớn.
Nhện gié là gì
Nhện gié có tên khoa học là Steneotarsonemus spinki hay còn gọi tên khác là Bệnh cạo gió, chúng là loại chuyên gây bệnh trên cây lúa.
Trong điều kiện thời tiết nắng nóng, nhiệt độ cao thì nhện phát triển rất nhanh, đạt kích thước lớn và gây hại cho lúa trên diện rộng.
Khi mùa nông vụ ở tháng 5 -6 miền bắc và tháng 8 -9 ở đồng bằng sông cửa long thì xuất hiện nhện gié rất nhiều.
Sự bộc phát nhện gié phát triển mạnh nhất khi cây lúa đang thời kỳ ra bông và chín.
Nguyên nhân do giai đoạn trước đó người nông dân thường sử dụng thuốc trừ sâu bệnh khác khiến cho các thiên địch ăn nhện như nhện ăn thịt, ong ký sinh bị giảm sút số lượng quá nhiều, tạo điều kiện cho nhện sinh trưởng mạnh.
Những nơi ruộng gieo sạ mật độ dày, bón lân đạm quá tốt hay đất trồng vệ sinh kém, ruộng còn sót gốc chứa trứng nhện cũng là nơi để nhện sinh trưởng bùng phát thành dịch.
Đặc điểm của nhện gié
Nhện gié hại lúa có kích thước rất nhỏ, Một con nhện trưởng thành kích thước chỉ đạt 0,2-1mm, trong suốt hoặc màu nâu sáng, có 8 chân.
Nhện đực có kích thước ngắn hơn nhện cái, nhưng chân sau to hơn như một cái kẹp để tự vệ.
Nhện cái mang trách nhiệm đẻ trứng nên kích thước sẽ to hơn. Mỗi một lần nhện cái có thể đẻ được 50 trứng riêng lẻ trên bẹ lá phía trên mặt nước. Trứng nhện có màu đục dạng bầu dục. Trứng không được thụ tinh sẽ nở ra toàn nhện đực.
Vòng đời nhện gié khá ngắn. Con trưởng thành thì sống được từ 5-6 ngày, nhện non 4-5 ngày, trứng thì được 1-2 ngày. Tổng trung bình một con nhện gié từ khi là trứng đến khi trưởng thành chỉ khoảng 10-13 ngày.
Mặc dù vòng đời ngắn như vậy nhưng với số lượng đông thì nó cũng đủ để gây hại cho lúa diện rộng.
Những con nhện non chỉ có 3 cặp chân và không tự di chuyển được mà phải nhờ con trưởng thành mang đi. Khi nở nó sẽ ngừng phát triển chỉ sau 1 ngày và trở thành nhện trưởng thành hại lúa nhanh. Trong điều kiện thời tiết nóng và khô nhện sẽ không bị chết.
Cách nhận biết nhện gié hại lúa
Nhện gié dù chỉ sống được khoảng 10 ngày nhưng khi nó xuất hiện trên cây lúa sẽ khiến cây nhanh chóng kém phát triển. Cụ thể nhện thường trú ngụ trên mọi bộ phận của cây lúa như bẹ lá, gân lá, gié lúa và trong hạt lúa.
Từ khi gieo mạ (gieo xạ) nó đã hại đến lúa non bằng cách chích hút nhựa cây để lại nhiều sọc dài màu nâu tím bên ngoài bẹ lá.
Biểu hiện ban đầu khi nó hại trên lúa non là để lại các chấm màu trắng vàng, sau đó lan rộng thành đám đen nâu như dài như vết cạo gió.
Giai đoạn lúa có đòng, nhện đục thân cây đi vào bên trong bẹ lá, khoang mô bẹ lá và gân lá hút hết chất dinh dưỡng, tạo thành nhiều sọc dài màu tím chạy dọc theo bẹ lá làm cho lá có màu thâm đen không còn khả năng quang hợp được nữa.
Giai đoạn lúa trổ bông nhện tấn công mạnh mẽ hơn khi trưởng thành và có số lượng lớn. Với mật độ cao, chúng bò lên từng bông lúa để hút hết nguồn sống dinh dưỡng tạo hạt, cuống bông không còn chất dinh dưỡng cung cấp cho cây lúa và không thể tạo hạt trước khi lúa trổ.
Cây lúa bị hại trong gian đoạn này biểu hiện rất rõ vì hạt lúa bị biến dạng méo mó, lép lửng nhiều, màu nâu đen lốm đốm hoặc thâm đen đều trên cả hạt.
Cây lúa kém phát triển lại là điều kiện cho sâu bệnh khác tấn công như một số loài nấm, vi khuẩn xâm nhập, phát triển và gây hại như Sarocladium oryzae, Curvularia sp., Alternaria padwrekii.
Cây có bông lép, năng suất giảm rất lớn. Nếu có bông có hạt thì chất lượng lại kém vì hạt có nhiều chỗ bị thâm đen, xấu, ăn không ngon.
Cách xử lý nhện gié hại lúa
Phòng bệnh vẫn là bước đầu tiên nếu như muốn cây lúa phát triển đồng đều, cho năng suất lớn và khả năng chống trả lại bệnh, sâu bệnh như nhện gié cao.
Một số biện pháp canh tác phòng trừ nhện gié hại lúa bà con nông dân nên áp dụng triệt để, khoa học đó là:
☑ Sau khi thu hoạch lúa thì phải thu gom rạ rơm gốc rễ thừa đốt tiêu hủy hết để không còn mầm bệnh nào sót lại.
☑ Cày ải đất và phơi trong thời gian vừa tạo màu vừa làm mất nơi cư trú của sâu bệnh. Vệ sinh đồng ruộng đúng kỹ thuật, diệt cỏ, diệt bọ.
☑ Đối với lúa gieo sạ thì gieo mật độ vừa phải, không quá dày, bón phân cân đối không cần quá nhiều.
☑ Không sử dụng bừa bãi chất trừ sâu để bảo vệ thiên địch ăn thịt nhện gié.
☑ Luân canh trồng các loại cây khác như cây họ đậu khi đã thu hoạch lúa để làm tăng độ phì nhiêu của đất và cứt đứt vòng đời của nhện gié. Vì nhện gié không thể sinh trưởng ở những loại cây họ đầu thân cứng.
☑ Cung cấp đủ nước, đất ẩm ngăn chặn điều kiện đất khô để nhện gié không phát triển được.
Bên cạnh biện pháp canh tác thì cần kết hợp với thuốc trị nhện gié, diệt trừ mầm bệnh ngay từ trong trứng.
Các loại thuốc đặc trị nhện gié
Nhện gié xuất hiện ngay từ khi mạ non đến làm đòng và trổ bông. Bà con nông dân phải tích cực thăm ruộng đồng thường xuyên để phát hiện nhện gié vì chúng sinh trưởng rất nhanh, chỉ 1 tuần đến 10 ngày là đã gây hại rất lớn.
Sử dụng thuốc đặc trị nhện gié khi mới xuất hiện mới có hiệu quả cao.
Có thể sử dụng các loại thuốc dưới đây:
1. NISSORUN 5EC
Đặc tính của NISSORUN 5EC có hoạt chất Hexythiazox ức chế quá trình lột xác, sinh trưởng của nhện từ trứng đến ấu trùng, con trưởng thành nhiễm thuốc thì khi đẻ trứng trứng sẽ không nở, hiệu lực kéo dài.
Sử dụng thuốc khi mới xuất hiện nhện cho hiệu quả cực cao.
Cách sử dụng: Có thể pha chung với các loại thuốc khác
2. Kinalux
Thành phần: 250g Quinalphos
Cơ chế: tác động trực tiếp lên hệ thần kinh côn trùng
Cách sử dụng: Phun thuốc khi sâu mới nở, phun kỹ vào bẹ và lá. Ruộng trước bị bệnh có thể phun cho vụ sau lúc là làm đòng trước 5-7 ngày để phòng.
Cách pha: 50cc cho bình 16 lit
3. REBAT 20SC
Thành phần:
☑ Pyridaben………………………..150g/l
☑ Fenpyroximate…………………..50g/l
Quy cách: Chai 240ml
Đặc tính: tác động tiếp xúc, lưu dẫn, hiệu lực cao đối với tất cả các giai đoạn sinh trưởng của nhện, hạ gục nhanh chóng, hiệu lực lâu dài
Cách sử dụng:
☑ Liều lượng nước phun 500-600 lít/ha.
☑ Thời điểm phun: lúc lúa làm đòng (35 – 40 ngày) và thời điểm lúa trổ lẹt xẹt
☑ Cách ly 5 ngày trước khi thu hoạch
4. GALIL 300SC
Thành phần: Bifenthrin 50g/L + Imidacloprid 250g/L
Đặc tính: tác động kép lên hệ thần kinh, diệt trừ nhanh chóng và ngăn chặn dài lâu sự tái phát của nhiều loại côn trùng và nhện khó trị.
Cách sử dụng:
☑ Liều lượng pha: 0,4 – 0,5L/ha
☑ Liều lượng phun: 400-500L/ha
☑ Thời gian cách ly: 10 ngày
5. Nilmite 550SC
Thành phần thuốc: Febutatin oxide: 550g/lít
Cơ chế tác động: Diệt nhện bằng cách tiếp xúc, vị độc thông qua việc ức chế tổng hợp ATP
Cách sử dụng:
Trừ nhện gié hại lúa:
☑ Liều lượng pha: 10 ml/bình 20 – 25 lít
☑ Liều lượng phun: phun 2 bình/1000 m2 (tương đương 150 – 200 ml/ha).
☑ Thời gian phun: Từ giai đoạn làm đòng (40 – 45 NSS) đến trước khi lúa trổ 5 – 7 ngày khi phát hiện 5% bẹ lá có vết sọc đỏ tím (vết cạo gió) thì tiến hành phun thuốc thật kỹ vào nách lá.
Trừ nhện đỏ, nhện vàng hại cây có múi:
☑ Liều lượng pha: 40 ml/100 lít nước
☑ Cách phun: Phun kỹ cả hai mặt lá, phun lần 2 cách lần 1 từ 7-10 ngày nếu nhện hại bệnh nặng.
6. SULFARON 24ML
Thành phần của thuốc bao gồm: carbosulfan 200g/l và Chlorfluazuron 50g/l
Cơ chế tác động: Tác động trực tiếp lên hệ thần kinh, làm tê liệt rối loạn làm nhện biếng ăn, nhện không lột xác chết nhanh.
Liều lượng: Pha 15ml/ bình 16 lit.
☑ Liều lượng phun: 400 lít.ha
☑ Thời gian phun: Khi sâu được 1 -2 ngày và các vết nám bẹ mới chớm.
7. Reasgant 3,6EC
Đây là loại thuốc trừ sâu sinh học có hoạt chất Abamectin 3,6%
Quy cách đóng chai: 450ml/chai
Công dụng của thuốc là đặc trị nhện gié, sâu cuốn là trên cây lúa, nhện đỏ, sâu bò vẽ trên cam, quýt, quất…Ngoài ra nó còn đặc trị được các loại sâu hại trên rau bắp cải, rầy trên xoài, sắn, hồ tiêu.điều.
Cách sử dụng thuốc:
☑ liều lượng Pha 3-5ml/bình 10 lít nước
☑ liều lượng nước phun: 400-600L/ha
Thời điểm phun tốt nhất: Khi nhện hoặc sâu mới xuất hiện trên cây. Khi phun phải phun ướt đẫm trên thân và lá để thuốc dính chặt thẩm thấu diệt trứng, nhện hiệu quả.
8. REGENT 5SC
Thuốc có thành phần là hoạt chất Fipronil 800g/kg
Quy cách đóng gói: 500gr
Công dụng của thuốc:
☑ Chuyên trị sâu cuốn lá, rầy nâu bọ xít hại lá.
☑ Nhện gié hại lúa
Cách sử dụng:
☑ Đối với trị nhện, sâu trên cây lúa liều lượng mỗi lần phun cần đạt 10kg /ha.
☑ Liều lượng pha: 0,8gr/8 lít hoặc gói 16gr/16 lít
☑ Thời gian cách ly: 15 ngày sau khi phun
Để cắt đứt vòng đời nhện gié bà con phun ít nhất 3 bình 16L/1ha thì mới có thể đạt hiệu quả được. Phun thuốc sớm khi phát hiện trứng nhện gié là tốt nhất.
Bên cạnh các loại thuốc BVTV hóa học để trị nhện gié bà con có thể dùng thuốc sinh học như THUỐC TRỪ SÂU SINH HỌC – aetyy, THUỐC TRỪ SÂU SINH HỌC SU 35 vừa hiệu quả lại an toàn.
Lưu ý tất cả các loại thuốc trị sâu bệnh đều phải tuân thủ hướng dẫn sử dụng và thời gian cách lý trước khi thu hoạch để thuốc được tiêu hủy hoàn toàn.
